Yıldızlara Olan Uzaklık Nasıl Bulunur ?

Bir cisim iki ayrı gözletme noktasından bakıldığında çok hareket ediyor gibi görünüyorsa, yakındadır. Çok az hareket ediyorsa uzaktadır.

Kendiniz bakın. Parmağınızı yaklaştırıp ona tek gözle sonra ötekiyle bakın, çok hareket eder. Aynısını uzak tutarak yapın, az hareket eder.

İşte bu etkiyle (paralaks) bir yıldızın uzaklığı bulunabilir. Yıldızlar Dünya‘nın iki ucundaki iki noktadan (altı ay aralıkla) gözlemlenir.

Altı ay aralıkla bakıldığında bir yıldızın 1 parsek (3,26 ışık yılı) mesafede olduğu söyleniyorsa, yeri 1 yay-saniye (1/3600 derece) değişir.

Sorun: Atmosferdeki türbülans yıldız imgelerini 0,5 yay-saniye kadar bozar, bu yüzden paralaks sadece en yakın yıldızların mesafesini verir.

Çözüm: Uzaya gitmek. Avrupa Hipparcps uydusu paralakstan yararlanarak 100.000 yıldızın uzaklığının 100 ışık yılından fazla olduğunu buldu.

Daha uzak mesafeler için bünyesel parlaklıkları bilinen yıldızlar belirlemek gerekir. Bir yıldız diğerinden sönükse,  daha uzaktır.

Bünyesel parlaklığı bilinen yıldızlar var mı? Evet. “Cepheid değişkenleri”; kalp gibi atan süper parlak yıldızlar.

Henrietta Leavitt’in önemli keşfi (1912): Bünyesel parlaklığı daha fazla olan Cepheid’lerin parlaklığı uzun periyotlarda değişim gösterir.

Cepheid’e uzaklığı bulmak için: -Zaman “periyot” ışık değişeni bünyesel parlaklık. -Karşılaştır, bünyesel & görünür parlaklık mesafe.

Andromeda bulutsusundaki Cepheid’leri izleyen Edwin Hubble (1923) onun Samanyolu’na uzak (2,5 milyon ışık yılı) bir “gökada” olduğunu buldu.

NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu, M100 gökadasındaki Cepheid’leri belirleyerek, Güneş’e 56 milyon ışık yılı mesafedeki yıldızları buldu.